Kerkplein Rijsenburg

Rond het jaar 1810 liet de heer Petrus Judocus van Oosthuyse, een ondernemer van Vlaamse oorsprong, een dorpskern voor een nog niet bestaand dorp Rijsenburg bouwen. Het dorp moest een rooms-katholieke leefgemeenschap worden. Op de tekentafel van de Haagse bouwmeester Tollus werd dat een min of meer halfrond dorpsplein, met een bebouwing in de zogenaamde Empire-stijl. Het plein werd aan de bovenzijde doorsneden door een 'landstraat', de zandweg van Utrecht naar Arnhem. Meest kernachtig was de zuidzijde, met een kerk en twee huizenblokken ter weerszijden, in een halfgebogen vorm. Aan de overkant van de straatweg een logement of herberg annex stallingen en opnieuw een blok huizen. In 1967 werd het Kerkplein door de toenmalige Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed tot beschermd dorpsgezicht verklaard. Hoewel het Kerkplein dus ruim 200 jaar bestaat, is het in die tijd vrijwel hetzelfde gebleven. Toch zijn op de stijlvolle bebouwing van het Kerkplein in de loop der jaren heel wat aanslagen gedaan, waarbij vooral de gevelindeling het moest ontgelden. Een belangrijke restauratie aan het Kerkplein werd uitgevoerd in de jaren 1976-1978: die van de kerk St. Petrus Banden. De kerk verkeerde in 1975 in deplorabele toestand; vooral het oorspronkelijk deel uit 1810 toonde gebreken. Wim Harzing ontketende toen een actie die resulteerde in een grondig aangepakte restauratie. Hiertoe is toen ook Vroeger en Nu opgericht. Gelukkig is er ook het één en ander 'teruggerestaureerd'. In 1987 kreeg het echtpaar Jan en Nolly van Aarnhem de Heemschutprijs voor de zorgvuldigheid waarmee zij hun Kerkpleinwoning via een ingrijpende verbouwing op een historisch verantwoorde wijze vorm en inhoud hadden gegeven. (Overgenomen uit 'Heg en Steg' van Dick Steenwijk; 2000). Een bijzonder geslaagde aanpassing is ook de bouw van het woonhuis op nummer 4, waardoor het Kerkplein compleet werd. Het lijkt een origineel pand, toch is het pas in 1991 gebouwd. Gelukkig in dezelfde stijl als de rest van het Kerkplein.

Herinrichting

Rond 2007 zijn plannen opgesteld voor de herinrichting van het Kerkplein. In eerste instantie ingegeven omdat de grove keien op het Kerkplein niet gemakkelijk begaanbaar zijn en soms losliggen. Tevens werden de bomen niet goed onderhouden. Beiden zijn natuurlijk een taak van de gemeente. Uiteindelijk heeft de gemeente een plan omarmd dat in essentie bestaat uit een nieuwe halfverharding, een hardstenen band in boogvorm met een inscriptie over de geschiedenis van het Kerkplein, parkeren alleen toe te staan op het smalle gedeelte en het kappen van de vier bomen in de rondingen van het plein. Het plan is opgesteld door Brons + partners landschapsarchitecten. Voor dit plan is reeds een vergunning aanvraag verleend.

Onze bezwaren

Wij hebben bezwaar aangetekend tegen onderdelen van deze plannen en deze in een hoorzitting van de Commissie Bezwaarschriften op 3 september 2012 en 25 februari 2013 toegelicht. In de eerste hoorzitting was onduidelijk wat nu precies de monumentenstatus is van het Kerkplein zelf en de zaak is daarom aangehouden. Tevens is toen afgesproken dat er betere communicatie met de direct betrokkenen zal gaan plaatsvinden. Wij vinden het Kerkplein één van de belangrijkste cultuurhistorische en kenmerkende locaties van Driebergen-Rijsenburg en vinden dan ook dat alleen zeer zorgvuldig met wijzigingen van het Kerkplein omgegaan dient te worden. Het Kerkplein geniet landelijke bekendheid is niet voor niets als parel bestempeld in de structuurvisie Groen dus Vitaal uit 2010. Waarop richten zich onze bezwaren van het huidige plan? In onze zienswijze, bezwaarschrift, de toelichting hierop en ons bezwaarschrift in de tweede termijn met een alternatief parkeerplan zijn onze ideeën en bezwaren weergegeven. Deze komen in het kort op het volgende neer:

Het Kerkplein als open ontmoetingsplaats In het plan worden gesteld dat herinrichting het Kerkplein haar oorspronkelijke functie van ontmoetingsruimte weer terug geeft en dat vanwege de pleinfunctie en de ruimtelijkheid van het plein er vier lindebomen gekapt zullen worden, zodat er een plek voor eventuele festiviteiten en ontmoeting ontstaat. Wat hier staat beschreven is op alle punten onjuist.
Het Kerkplein is geen grootschalige ontmoetingsplaats, en in de gemeentelijke structuurvisie 2030 zijn geen ontwikkelingen beschreven die het Kerkplein als ontmoetingsplaats gaan versterken. Het Kerkplein is in haar huidige gedaante naar volle tevredenheid op Koninginnedag een ontmoetingsplaats. Andere activiteiten kunnen dus ook prima worden georganiseerd op het Kerkplein zoals het nu is.
Boomstructuur In het plan wordt gesteld dat een heldere boomstructuur in combinatie met meer ruimte op het plein gewenst is. Dit is echter slechts een van de keuzes. De kap voor de vier bomen die dit in de weg zouden staan, blijkt dus niet nodig. Daarnaast is de term heldere boomstructuur een diskwalificatie voor de structuur die in het verleden is aangebracht en bovendien is een heldere, lees kale, boomstructuur ons inziens helemaal niet passend bij zo’n historisch plein. Wij vinden het geen reden om de vier gezonde bomen te kappen.
De openheid om de gevels te kunnen zien, ligt meer aan het goed opsnoeien en onderhouden van de bomen en is ook niet afhankelijk van die vier bomen die op de nominatie staan om gekapt te worden. Er zijn twee nieuwe bomen gepland nabij de kerk in het verlengde van de huidige lijn van bomen. Dit is wat ons betreft niet nodig omdat dat het open zicht op de kerk vermindert en bovendien wordt dat voor het verkeer lastig.
Parkeren In het plan wordt voorgesteld om het voorste, ronde gedeelte van het Kerkplein parkeervrij te maken, maar wel tien parkeerplaatsen te realiseren in het smalle gedeelte. Hier moet dan schuin geparkeerd worden.
Wij zijn grote voorstander van een geheel parkeervrij Kerkplein. De beleving van het Kerkplein zonder auto’s doet veel meer recht aan het beschermd dorpsgezicht en aan de rijksmonumenten. Het parkeervrij maken van het eerste gedeelte bij de Hoofdstraat is een stap in de goede richting.
Zoals nu voorgesteld moet nu schuin geparkeerd worden. Dit vergt echter meer ruimte dan recht parkeren. Bij nameting op de kaarten past slechts een auto van 4 meter lengte hierin, zonder over de stoep of straat te steken en dan moet iemand al op de decimeter nauwkeurig kunnen parkeren.
Onze ervaring is dat op het Kerkplein vooral geparkeerd wordt door bezoekers van het Wapen van Rijsenburg; dit restaurant heeft echter een eigen parkeerterrein. Wij ondersteunen dat de winkels goed bereikbaar zijn voor mensen met een auto. In het plan is opgenomen dat naast de kerk vier parkeerplaatsen worden gerealiseerd. Daarnaast worden tussen de Kerkstraat en Drieklinken vijf parkeerplaatsen gecreëerd. Tevens zijn op de Drieklinken nu al zo’n tien parkeerplaatsen beschikbaar. Wij denken dat deze feitelijk 19 parkeerplaatsen ruimschoots voldoende zijn voor de winkeliers. In totaal maximaal twee invalidenparkeerplaatsen voor invaliden, trouwen en rouwen en laden/lossen en dan parallel aan de weg in het smalle gedeelte zijn voor ons wel acceptabel. Wil het plein echt aan ruimtelijkheid winnen en een ontmoetingsruimte zijn, dan dient vanzelfsprekend het gehele parkeren geweerd te worden, ook in de hals van het Kerkplein. In zoverre is dit dan ook zeer tegenstrijdig met de visie van de gemeente. Parkeren op het grasveld achter de kerk, wat nu nog vaak gebeurt, moet onmogelijk worden gemaakt.
Verharding De voorgestelde verharding, Stabilizer IJssel Mix, vinden we niet onaardig, maar niet zo geschikt voor grotere oppervlakken; ook de kleur past niet echt goed bij de gebouwen. Zie ook onderstaand plaatje. Wij, en ook andere partijen, neigen meer naar de oorspronkelijke halfverharding ten tijde van het beschermd dorpsgezicht, n.l. grind op een stevige ondergrond.
Hardstenen band met inscriptie Wij vinden deze hardstenen band met inscriptie volstrekt overbodig en deze doet afbreuk aan het sobere karakter van het Kerkplein. De stenen band heeft geen historische betekenis noch betreft deze een verwijzing naar iets fysiek historisch op die plek. Informatie over de historie van het Kerkplein kan ons inziens beter op een bord staan naast de al bestaande informatieborden over wandelingen op de Hoofdstraat bij het Wapen van Rijsenburg.